(Ömer ŞAN)– Özellikle Doğu Karadeniz Bölgesinde yaklaşık 20 yıldır, HES’lere karşı sürdürülen yaşam mücadelesinde ortaya çıkan hukuksuzluk ve yasadışılıklara son zamanlarda yenileri eklenmeye başlandı.
Çevre ve yaşam savunucularının, bölgede başta HES’ler olmak üzere taşocakları, dere ıslahı, yayla yolları ile maden arama-çıkarma çalışmalarına karşı mücadele veren Derelerin Kardeşliği Platformu (DEKAP) öncülüğünde başlattığı yargı sürecinde bugüne kadar 128 ayrı davada “yürütmeyi durdurma ve iptal” kararı alındı. Ancak HES ve uzantılarındaki inşaat çalışmaları durmak bilmedi.
Yargı İptal Edip Durduruyor Ama…
DEKAP’ın verilerine göre, bölgede ve yurt genelinde HES’lere karşı, çeşitli içeriklerde 160’ın üzerinde dava açılırken; bu davalardan 20’ye yakınında mahkemeler çeşitli nedenlerle “ret” kararı verdi. Yeni açılan davalarla birlikte yaklaşık 50 davada ise yargı süreci devam ediyor.
Fındıklı Örnek Oldu
HES davalarının yoğunlaştığı Rize Fındıklı’da geliştirildiği ifade edilen 16 ayrı HES projesi için yaklaşık 15 yıllık süreçte HES’lere hiçbir şekilde çalışma yaptırılmazken; Fındıklı’daki mücadele ülke genelindeki diğer vadilere de örnek oldu.
Rize Çayeli’nin Senoz Vadisi’ndeki HES’lere karşı 14 ayrı dava açılarak tamamında “yürütmeyi durdurma ve iptal” kararları alınırken; HES ve taşocağı çalışmaları nedeniyle bölge, Doğal SİT Alanı özelliğini yitirdi.
Güneysu’da yapılan ve üretime geçen 3 ayrı HES’in dışında Gürgen Vadisi üzerinde yapımı planlanan 8 ayrı HES projesi için yurttaşlar tarafından açılan davalarda Rize İdare Mahkemesi tarafından “yürütmeyi durdurma ve iptal” kararları verildi. Kararlara karşın bazı HES projelerinde yasal olmayan şekilde çalışmaların sürdürüldüğü tespit edildi ve yurttaşlar bu çalışmalarla ilgili de suç duyurusunda bulundu.
Rafting Hayal Oldu
Rize’nin, 76 km ile en uzun vadisine sahip İkizdere Vadisi ise HES’lerin en çok yoğunlaştığı yer olurken, yapılan projeler nedeniyle doğal rafting parkuru olan ve Rafting Milli Takımının bir zamanlar kampa girdiği İkizdere Deresi ise bu özelliğini tamamen kaybetti. Toplam 26 ayrı HES projesi geliştirilen Vadi için, Ekim 2010’da alınan Doğal SİT Kararının akıbeti ise hala belli değil.
İnek Sattı Kredi Çekti
HES mücadelesi ile gündeme gelen diğer bir vadi ise Salarha Vadisinde 3 ayrı HES projesi geliştirildi ancak Vadi’nin bir kısmının suyu tünellere alınarak, Güneysu Vadisindeki bir başka HES projesine aktarıldı. Kamuoyunda “Yurttaş Kazım” olarak bilinen 83 yaşındaki Kazım Delal ise, vadinin üst kısmında yer alan Küçükçayır (Andon) Köyü’ndeki HES ve taşocağı çalışmalarına karşı verdiği mücadele adeta HES mücadelesinin simgesi haline geldi.
Ahırındaki ineğini satıp, banka kredisi çekerek davalar açan ve açtığı davalarla, “ÇED Gerekli Değildir” ve “ÇED Olumlu Raporları” ile “Su Kullanım Anlaşmalarını” iptal ettiren Yurttaş Kazım’ın iptal ettirdiği HES ve taşocaklarında da çalışmaların yasadışı ve hukuksuz bir şekilde sürdürüldüğü ortaya çıktı.
İçme Suyuna HES
Rize ile birlikte 9 ilçe ve belde ile 26 köy olmak üzere yaklaşık 250 bin kişinin içme suyu ihtiyacının sağlandığı, Rize Belediyesine ait Andon İçme Suyu Tesislerinin de yer aldığı bölgedeki HES ve taşocağı çalışmalarının içme suyuna zarar verdiği de kanıtlandı. Buna karşın Rize Belediyesi ise, söz konusu tesislerin içerisinde ve eklentilerinde de HES projesi geliştirdi.
Bölgedeki HES’ler için alınan yargı kararlarına karşın HES çalışmalarının devam ettiği belirlendi.
Yol Ortasına Direk
Salarha Vadisinin tam orta yerinde bulunan Salarha Beldesi içinden geçen Rize-Küçükçayır Karayolu üzerinde yer alan yaya kaldırımlarının tam ortasına elektrik direkleri dikildiğini gören yurttaşlar, Salarha Belediyesine şikayette bulunarak, bilgi almak istedi. Belediye yetkilileri, çalışmaların kendi bilgileri dışında olduğunu ifade ederken; çalışmaları durdurdu ve ilgili firma yetkililerini uyardı.
Belediyenin, yaya kaldırımlarına betonlama yapılarak elektrik direği dikimini durdurmasının ardından devreye AKP Rize İl yönetiminden isimler girerek, çalışmalara izin verilmesi istendi.
Bu gelişmenin ardından vatandaşlar, yapılan direk dikme çalışmalarının, Yurttaş Kazım’ın ‘durdurarak, ÇED Raporu ve SKA’sını iptal ettirdiği ve yargı süreci devam eden Ambarlık HES’te üretilmesi planlanan elektriğin, Rize Engindere’deki ‘şalt sahasına’ ulaştıracak ‘enerji nakil hattı’ için yapıldığını öğrendi.
Başka Bir Elektrik Firması Yapıyor
Edinilen bilgiye göre, yargı süreci devam eden Ambarlık HES’in enerji nakil hattını, Karayolunun hemen kenarındaki yaya kaldırımından geçirme işini, bir başka enerji firması olan, Engindere Elektrik Ltd.Şti. yapıyor. Rize’de elektik işleri üzerine çalışmakta olan işadamı Emsal Topçu’ya ait olduğu kaydedilen firmanın, söz konusu işi taşeron bir firmaya yaptırdığı öğrenildi.
Çalışmalara ilişkin bilgilendirmelerde bulunan Topçu, mevcut güzergah üzerindeki işin, Çoruh Elektrik Dağıtım A.Ş. Rize İl Müdürlüğüne ait, ‘1×477 ENH kısmi yeraltı, kısmi havai olacak şekilde planlanmış Rize Trafo Merkezine irtibatlı bölge hattı’ olduğu ve Karayolları Genel Müdürlüğü ve Çoruh Elektrik Dağıtım A.Ş. tarafından belirlenen ve gerekli izinler alınarak yapıldığını kaydetti.
Aynı zamanda Trabzon Of Hayrat’ın Dağönü köyündeki Cuniş HES’i yapan Rinerji Elektrik üretim firmasının da yönetim kurulu üyesi de olan Topçu, ancak bu işin Rinerji veya yönetim kurulu üyeleriyle herhangi bir bağlantısı olmadığını da belirtti!
Ancak özellikle de AKP içinde yer alan HES firması sahiplerinin belediyeler, muhtarlar ve köylüler üzerinde her tür baskıyı kurdukları ileri sürülüyor.
Öte yandan söz konusu firmanın enerji nakil hatları için karayolu kenarı ile yaya kaldırımlarının ortasına diktiği direkler ve nakil hatları için ÇED Raporu alıp almadığı ile Karayolları Genel Müdürlüğü’nün nasıl bir izin vermiş olduğu ise bilinmiyor.
Çoruh Elektrik tarafından onaylandığı belirtilen ve Yaya Kaldırımının tam ortasına dikili bu direklerden Rize’deki Şalt Sahasına ulaştırılacak yüksek gerilimli enerjinin çevreye, insan ve diğer canlılara vereceği geri dönüşümsüz zararların en başında ise kanser geldiği vurgulanıyor!
DEKAP: “Su Gibi Söz de Biter!”
Derelerin Kardeşliği Platformu’ndan yapılan açıklamada ise, “Doğal yaşam alanlarımıza, yargı kararları ve bilimsel raporlarla geri dönüşümsüz zararlar verdikleri kanıtlanıp belgelenen HES’ler, yaşamı katletmeye devam ediyor! Yurttaş Kazım’ın ineğini satıp, banka kredisiyle dava açıp durdurduğu, yargı kararlarına rağmen, Ambarlık HES için sürdürülen yasadışı ve usulsüz çalışmalara bir yenisi daha eklendi! Yargı’nın ‘durdurup iptal ettiği’ buna karşın, ‘bütüncül havza planlaması yapılmadan herhangi bir işlem yapılamaz’ diye hüküm verdiği vadide çalışmaları sürdürülen Ambarlık HES’in enerji nakil hattı işini ise bir başka HES firması olan Rinerji Elektrik üretim firması yapıyor! Hala yargı süreci devam eden HES’in enerji nakil hattı direkleri, Karayolunun hemen kenarındaki yaya kaldırımının tam ortasına dikiliyor! Daha ilginci, siyaset giysili HES firması sahipleri, belediyeler-muhtarlar ve köylüler üzerinde her tür baskıyı kuruyor! Firmanın enerji nakli için yol-kaldırım ortasına diktiği direkler ve nakil hatları için ÇED alıp almadığı veya Karayolları Müdürlüğünce nasıl bir izin vermiş bilinmiyor. Bu direklerden Rize Engindere’deki şalt sahasına ulaştırılacak yüksek gerilimli enerjinin çevreye, insan ve diğer canlılara vereceği geri dönüşümsüz zararların başında kanser geliyor! Daha önemlisi, tam da bugünlerde susuzluk yaşayan Rize’de hala HES’in zararları anlaşılmadı ise Su gibi söz de biter.” ifadelerine yer verildi.
