Uğur Yıldız
Bir sohbette dünyanın daha yaşanılabilir hale gelmesi gerektiğinden bahsederken, fikirlerinizin ütopya olduğu ve gerçekleşmesinin imkânsız olduğu yanıtı gelir. Ama yaşadığınız hayattan bahsederken distopya romanlarından bir farkı olmadığı cevabını da alabilirsiniz. Mücadele etmekten bahsedersiniz, arkadaşınız ya da karşınızdaki kişi boşuna kürek çekmek istemediğinden bahseder ve klişe lafını söyler: “Böyle gelmiş böyle gider.” Hayır! Böyle gidemez! Distopya dediğimiz romanlarda bile kahramanlarımız despot sisteme karşı başkaldırır, yaşamı daha güzel kılmaya çalışır…
Bir distopya kahramanı Guy Montag, Ray Bradbury’nin Fahrenheit 451 adlı eserinde bir itfaiyeci olarak karşımıza çıkar. Ancak o, geleneksel anlamda yangın söndüren değil, tam tersine kitapları yakıp yok eden bir karakterdir. Bu roman, distopik bir geleceği tasvir eder; burada kitaplar yasaklanmış ve toplumun düşünsel özgürlüğü, medya ve teknolojinin manipülasyonu altında sıkıştırılmıştır. Montag’ın mesleği, kelimenin tam anlamıyla insanların özgür düşünceye sahip olmalarını engellemek için kitapları yakmaktır. Başlangıçta işini sıradan bir şekilde yapan, toplumun dayattığı kuralları sorgulamadan kabul eden Montag, zamanla bu düzene karşı çıkmaya başlar. Bu değişim, onun içsel bir mücadeleye girmesini ve sonunda bireysel özgürlüğü, bilgiye ulaşmayı ve toplumsal adaleti savunmasını sağlar. Montag, bir distopyada yaşasa da bu düzene karşı başkaldırarak kendi yaşamını ve dünyasını değiştirmeye çalışır. İşte burada önemli bir nokta var: Fahrenheit 451’deki Guy Montag gibi kahramanlar, umutsuzca bir şeyleri değiştirmeye çalışan, fakat her zaman başarıya ulaşamayan karakterlerdir. Ancak bu, onları “boşuna kürek çekmek” isteyen insanlar haline getirmez. Aksine, distopyalarda bile insanlar, içsel dirençleri ve arzuları ile var olurlar, çünkü bir şeylerin değişmesi gerektiğine inanırlar. Montag’ın hikayesi, bu hayal kırıklığına rağmen umudun, mücadele etmenin ve direnmenin önemini vurgular.
Toplumda sıkça karşılaşılan “Böyle gelmiş, böyle gider” anlayışı, bir tür teslimiyetçilik ve yenilgiyi kabul etme düşüncesidir. Fahrenheit 451’de olduğu gibi, bir toplumda adaletsizlik, baskı ya da eşitsizlik varsa, bunlara karşı başkaldırmak, mücadele etmek, var olan düzene karşı çıkmak yalnızca bir olasılık değil, bazen bir zorunluluktur. Çünkü değişim, genellikle mevcut duruma karşı çıkanların öncü cesareti ve çabasıyla gelir. Distopya romanlarında bile kahramanlar, “Böyle gitmemeli” diye başkaldırır. Bu, insanın içinde var olan bir umut ve değişim arayışıdır. Bu yüzden, hayat gerçek bir distopya gibi göründüğünde bile, Guy Montag gibi karakterlerin mücadelesi unutulmamalıdır.
Ray Bradbury’nin Fahrenheit 451 romanı, Guy Montag’ıntoplumu sorgulamaya başlaması ve bir kitap yakıcıdan, kitap okuyan bir isyancıya dönüşmesini anlatan güçlü bir hikâyedir. Montag, başlangıçta baskıcı bir toplumda, kitapları yasaklayan ve yakan bir itfaiyeci olarak yaşamaktadır. Bu toplumda, insanların hayatları sürekli olarak yüzeysel eğlenceler ve reklamlardan oluşmakta, düşünsel ve duygusal derinlikten yoksun bir şekilde varlıklarını sürdürmektedirler. Kitaplar, karmaşıklık ve kafa karışıklığı kaynağı olarak görülmekte ve bu yüzden yasaklanmaktadır. Montag’ın dönüşüm süreci, toplumunun boşluklarını ve ruhsal çöküşünü fark etmesiyle başlar. Clarisse McClellan, Montag’ın zihin dünyasına giren ilk kişidir. Onunla tanıştıktan sonra Montag, “Mutlu musun?” sorusuyla sarsılır. Bu basit ama derin soruya verdiği cevabı ararken, mutsuzluğunun farkına varır ve toplumu eleştirel bir bakış açısıyla incelemeye başlar. Montag’ın dönüşümü, şok edici bir şekilde kendini yakmaya karar veren bir kadına tanık olmasıyla hızlanır. Bu kadının, kitapların yok edilmesine karşı direndiği için ölümü seçmesi, Montag üzerinde derin bir iz bırakır. Kitapların gücünü ve bu gücün toplumun sorunlarına nasıl ışık tutabileceğini fark etmeye başlar.
Evinde her gece kitap okumaya başlar ve gizli bir kütüphane oluşturur. Eşinin ihbarı üzerine eve gelen itfaiyeciler, Montag’a evini yakma emri verir. Montag, emre itaat etmek yerine, itfaiye yüzbaşısı Beatty’yi ateşe verir ve kaçar. Montag’ın dönüşümü, umudu, direnç ve yeniden doğuş temalarını işler. Başlangıçtaki itfaiyeci kimliğinden, insanlık ve bilgi için savaşan bir figüre dönüşür. Roman, bireysel özgürlük, kitapların gücü ve toplumsal baskılara karşı direniş gibi temaları işler. Montag, nihayetinde yeni bir yaşam için umut taşır… Romanın sonunda, Montag toplumu reddederek, yeni bir dünyayı inşa etme yolunda bir adım atar. Bu değişim, bilgiye ve özgürlüğe dayalı yeni bir toplumun temellerini atma çabalarını simgeler. Fahrenheit 451, bireysel uyanış, toplum eleştirisi ve bilgi ile özgürlüğün gücünü işleyen bir başyapıt olarak, hala günümüz dünyasında da geçerliliğini koruyan önemli temalar sunmaktadır.
