*Ön Not: Rusya’da ne olup bittiğine dair çok ilginç bir yazı. Rusya Today’de bu yazarın başka ilginç yazıları da mevcut…
Yazan: Dmitry Trenin, Yüksek Ekonomi Okulu’nda araştırma profesörü ve Dünya Ekonomisi ve Uluslararası İlişkiler Enstitüsü’nde baş araştırma görevlisi. Aynı zamanda Rusya Uluslararası İlişkiler Konseyi’nin (RIAC) üyesidir. Rusya’da 2022’nin başlarında Ukrayna’da çatışmalar patlak vermeden önce başlayan toplumsal dönüşüm artık geri döndürülemez görünüyor (Çeviren: Mehmet Yücel).
Yazının tamamı şöyle:
Rusya’da büyük bir dönüşüm yaşanıyor ve Batı buna kör…
Ukrayna’da Batı’ya karşı savaşının üzerinden iki buçuk yıl geçtikten sonra Rusya kendisini kesinlikle yeni bir kendine doğru giden yolda buluyor.
Bu eğilim aslında askeri operasyondan önce başladı ancak sonuç olarak güçlü bir şekilde yoğunlaştı. Şubat 2022’den bu yana Ruslar tamamen yeni bir gerçeklikte yaşıyor. 1945’ten bu yana ilk kez ülke gerçekten savaş halinde; Moskova’dan çok da uzakta olmayan 2000 kilometrelik cephe hattında şiddetli çatışmalar sürüyor. Ukrayna sınırına yakın bir il merkezi olan Belgorod, Kiev güçlerinin sürekli olarak ölümcül füze ve drone saldırılarına maruz kalıyor.
Bazen Ukrayna insansız hava araçları iç kesimlerin çok daha derinlerine ulaşıyor. Ancak Moskova ve diğer büyük şehirler sanki savaş yokmuş gibi, (neredeyse) Batı’nın yaptırımları da yokmuş gibi devam ediyor. Sokaklar insanlarla dolu ve alışveriş merkezleri ile süpermarketler her zamanki gibi bol miktarda ürün ve yiyecek sunuyor. Moskova ve Belgorod’un iki ülkenin hikayesi olduğu, Rusların hem savaş hem de barış zamanında aynı anda yaşamayı başardıkları sonucuna varılabilir.
Bu yanlış bir sonuç olacaktır. Ülkenin görünüşte ‘barış içinde’ yaşayan kısmı bile Ukrayna ihtilafı başlamadan önceki halinden oldukça farklı. Sovyet sonrası Rusya’nın odak noktası olan para elbette ortadan kaldırılmadı, ancak tartışmasız hakimiyetini kesinlikle kaybetti. Sadece askerler için değil siviller için de çok fazla insan öldürüldüğünde, maddi olmayan diğer değerler de geri geliyor. Sovyetler Birliği’nin çöküşünün ardından aşağılanan ve alaya alınan yurtseverlik yeniden güçleniyor. Yeni bir seferberlik olmadığında orduyla sözleşme imzalayan yüzbinlerce kişi ülkeye yardım etme arzusuyla hareket ediyor. Sadece ondan alabilecekleri şeylerle değil.
Rus popüler kültürü, Batı’daki sıcak şeyleri taklit etme alışkanlığından – belki yavaş ama istikrarlı bir şekilde – kurtuluyor. Bunun yerine Rus edebiyatının şiir, film ve müzik dahil gelenekleri yeniden canlandırılıyor ve geliştiriliyor. Yurtiçi turizmde yaşanan ani artış, yurt dışına seyahat açlığının giderilmesi nedeniyle yakın zamana kadar ihmal edilen kendi ülkelerinin hazinelerini sıradan Ruslara açtı. (Yurtdışına seyahat hâlâ mevcut ancak zorlu lojistik, Avrupa’nın diğer bölgelerine ulaşımı eskisinden çok daha az kolaylaştırıyor).
Siyasi olarak mevcut sisteme karşı söylenecek bir muhalefet yok. Eski figürlerinin neredeyse tamamı yurt dışında ve Alexey Navalny hapishanede öldü. Şubat 2022’den sonra İsrail’e, Batı Avrupa’ya veya başka bir yere göç etmeye karar veren birçok eski kültürel ikon, ülke ilerledikçe hızla dünün ünlüleri haline geliyor. Rusya’yı uzaktan eleştiren Rus gazeteciler ve aktivistler, önceki izleyicileriyle bağlarını giderek kaybediyor ve Ukrayna’daki vekalet savaşında Rusya’ya karşı savaşan ülkelerin çıkarlarına hizmet ettikleri suçlamalarıyla karşı karşıya kalıyorlar. Buna karşılık, 2022’de seferber edilme korkusuyla Rusya’yı terk eden genç erkeklerin neredeyse üçte ikisi geri döndü; bunların bazıları yurtdışındaki deneyimlerinden dolayı oldukça öfkeli.
Putin’in yeni bir ulusal seçkinlere duyulan ihtiyaç hakkındaki açıklaması ve savaş gazilerini bu seçkinlerin çekirdeği olarak teşvik etmesi, bu aşamada gerçek bir plandan ziyade bir niyettir, ancak Rus seçkinleri kesinlikle büyük bir değişim yaşıyor. Birçok liberal kodaman aslında artık Rusya’ya ait değil; varlıklarını Batı’da tutma arzuları onları kendi ülkelerinden uzaklaştırdı.Rusya’da kalanlar, Akdeniz’deki yatların, Cote d’Azur’daki villaların ve Londra’daki malikanelerin artık ellerinde olmadığını, en azından artık güvende olmadıklarını biliyorlar. Rusya’da yeni bir orta düzey iş adamı modeli ortaya çıkıyor: parayı sosyal katılımla birleştiren (ESG modeli değil) ve geleceğini ülke içinde inşa eden biri.
Rus siyasi kültürü temellerine geri dönüyor. Batı’nınkinden farklı ama biraz Doğu’ya benziyor; aile modeline dayanıyor. Bir düzen ve bir hiyerarşi vardır; haklar sorumluluklarla dengelenir; Devlet gerekli bir kötülük değil, temel kamu yararı ve en yüksek toplumsal değerdir. Batılı anlamdaki sürekli, çoğu zaman sınır tanımayan bir rekabet anlamına gelen politika, kendi kendine hizmet eden ve yıkıcı olarak görülüyor; bunun yerine devletin yönetimini üstlenmekle görevlendirilenlerin hakemlik yapması, çeşitli çıkarların uyumunu sağlaması vb. bekleniyor. Elbette bu gerçeklikten çok bir ideal. Gerçekte işler daha karmaşık ve karmaşıktır, ancak özünde geleneksel siyasi kültür canlı ve iyidir ve son 30 ila 40 yıl, son derece öğretici ve etkili olmasına rağmen onu altüst etmedi.
Rusya’nın Batı’ya karşı tutumu da karmaşık. Batının klasik ve modern (fakat o kadar da post-modern değil) kültürüne, sanatına, teknolojisine ve yaşam standartlarına bir ölçüde değer veriliyor. Son zamanlarda, bir toplum olarak Batı’ya dair önceden katıksız olumlu imaj, LGBTQ değerlerinin, iptal kültürünün ve benzerlerinin agresif bir şekilde teşvik edilmesiyle bozuldu. Aynı zamanda değişen şey, çoğu Rus’un bir zamanlar kendilerine duyduğu saygıyı kaybeden Batı politikalarına, siyasetine ve özellikle politikacılara bakış açısıdır. Batı’nın Rusya’nın kalıtsal düşmanı olduğu görüşü, öncelikle Kremlin propagandası nedeniyle değil, Ukrayna’ya Rus askerlerini ve sivillerini öldüren silahların sağlanmasından birçok açıdan yaptırımlara kadar Batı’nın kendi politikalarının bir işlevi olarak yeniden önem kazandı. Ayrım gözetmeksizin, Rus kültürünü ortadan kaldırmaya veya Rusları dünya sporlarından men etmeye yönelik girişimlerde bulunuyor. Bu, Rusların bireysel olarak Batılıları düşman olarak görmesiyle sonuçlanmadı, ancak siyasi/medya Batı burada geniş çapta bir düşmanlar grubu olarak görülüyor.
“Kim olduğumuz”, “bu dünyada nerede olduğumuz” ve “nereye gittiğimiz” konularında bir dizi yol gösterici fikre açık bir ihtiyaç var. Ancak ‘ideoloji’ kelimesi birçok insanın zihninde Sovyet Marksizm-Leninizminin katılığıyla çok yakından bağlantılıdır. Nihayetinde ortaya çıkacak her şey muhtemelen Rus Ortodoksluğundan başlayarak geleneksel dinlerin değerlere dayalı temelleri üzerine inşa edilecek ve Petrine öncesi, imparatorluk ve Sovyet dönemleri de dahil olmak üzere geçmişimizden unsurları içerecektir. Batı ile mevcut çatışma, egemenliğin ve vatanseverliğin, hukuk ve adaletin merkezi bir rol üstlendiği bir tür yeni ideolojik kavramın nihayet ortaya çıkmasını zorunlu kılmaktadır. Batı propagandası onu aşağılayıcı bir şekilde “Putinizm” olarak adlandırıyor, ancak çoğu Rus için bu basitçe “Rusya’nın yolu” olarak tanımlanabilir.
Elbette kendilerini bazı fırsatlardan mahrum bırakan politikalardan memnun olmayan insanlar var. Özellikle de bu insanların çıkarları büyük ölçüde para ve bireysel zenginlik üzerindeyse. Bu grupta yurt dışına gitmemiş olanlar sessizce oturuyor, şüpheler besliyor ve başkalarına ne pahasına olursa olsun bir şekilde “eski güzel günlerin” geri gelmesini umuyorlar. Hayal kırıklığına uğramaları muhtemeldir. Seçkinler içindeki değişimlere gelince, Putin sisteme taze kan ve canlılık aşılamayı hedefliyor.
Bir tür ‘tasfiye’ gelecek gibi görünmüyor. Bununla birlikte, yaş faktörü göz önüne alındığında değişiklikler önemli olacaktır. En üst sıralarda yer alan mevcut yöneticilerin çoğu 70’li yaşların başında. Önümüzdeki altı ila on yıl içinde bu pozisyonlar gençlere gidecek. Putin’in mirasının yaşamasını sağlamak Kremlin’in önemli bir görevi. Veraset sadece kimin en sonunda zirveye çıkacağı meselesi değil, aynı zamanda ne tür bir ‘yönetici neslin’ geldiği meselesidir.
