Erol Zavar / Mahmut Soner
Mayıs 2023 seçimleri öncesi mevcut cumhurbaşkanının memurlar ve memur emeklilerine vaadi, Temmuz’da maaşlarının en az 22 bin lira olacağıydı. Rakibi CHP liderinin 20 bin liralık vaadine iki bin lira ekleyerek el yükseltmişti.
Sonra seçimi kazandı ve Temmuz ayına gelindiğinde memura ve emeklilere karşı iki oyun sahnelendi. Önce memur maaşlarına seyyanen zam yapılarak maaşları 20 bin liraya çıkarıldı. Zammın seyyanen yapılmasının nedeni, sonraki zamlarda bu 8 bin lira üzerinden yüzde hesaplamamaktı. Çünkü seyyanen zam kök maaşa etki etmediğinden, kök maaşlar 12-13 bin (en düşük) lirada kalmış oldu. Böylece bundan sonraki diyelim %25 zam 20 bin lira üzerinden değil,12 bin lira üzerinden hesaplanacaktı ve zam 5 bin lira yerine 3 bin lira olacaktı. Memur başına 2 bin lira az değil (üstelik enflasyon farkıyla belki %50 zam olması gerekecek ve memur başına bu rakam 4 bin lira olabilecekti) 4-5 milyon memurdan sözediliyor. Aylık en az 8 milyar lira eder!
Oyunun hası ise emekli memurlara karşı oynandı. Onlara seyyanen zam yapılmadı. Böylece istatistikte memur ile emekli arasındaki maaş farkı bir kaç bin lirayla sınırlıyken, buna 8 bin lira eklenmiş oldu. Sonra sanki bunu kendileri yapmamış gibi “memura verirken emekliye hiçbir şey vermemek kabul edilemez’” dediler, karar verici tek yetki sahibinin ağzından. “Çalışma var, sayın cumhurbaşkanımızın emri” vb diye bir süre kararlı konuşmalar yapılıp, emeklilere de seyyanen zam beklentisi yarattıktan sonra, muhtemelen Maliye Bakanı’nın itirazıyla, tek seferliğine emekliye 5 bin lira ikramiye ödediler. Bunu yaparken de önce çalışan-çalışmayan ayrımı yaptılar. Tepkiler ayyuka çıkınca, beklenen yerel seçimi de düşünerek olsa gerek, ayrımdan vazgeçtiler. Bu arada memur emeklisi, kök maaşlarda çalışan memurla eski maaş bağlama oranında kalırken, gerçek maaşlar da neredeyse yarı orana düşmüş oldu!
Memura yapılan seyyanen zammın enflasyona etkisi ne olursa olsun, enflasyon olağanüstü yükselişte olduğundan, emekli maaşları iyice kuşa çevrilmiş oldu. Seçimden hemen önce, mecburen 2-3 milyon EYT’li emekli edilince sistemdeki emekliye ödenecek miktar yıllık 250-300 milyar lira arttı. İşte bu artış memura seyyanen zam verilip, emeklinin maaşı onun maaşının yarısına düşürülerek, yeni emeklilerin maaşı, memur emeklilerine ödetilmiş oldu.
Bu oyunla beraber, mevcut emeklilerin ve EYT’lilerden emekli olanların çoğunun önce 7500, sonra 10 bin lira en düşük emekli aylığına, açlık sınırının dahi altına mahkum edilmiş oldular.
Diyanet’in bu sene için belirlediği fitre tutarı 130 liradır. Diyanet’e göre bir kişinin günde iki öğün doyması için gereken miktardır bu. Bırakalım 4 kişilik aileyi, emeklinin eşi ve diyelim okula yolladığı bir çocuğu yahut bakmak zorunda olduğu bir torunuyla beraber 3 kişi için, Diyanet’in iki öğün belirlediği miktara göre, yani bu 3 kişi her gün bir öğün atlayarak beslense bile, her ay 1700 lira daha ek gelire ihtiyacı olacaktır. Ev kirası, yol parası, elektrik, su, telefon, temizlik için gerekli malzeme, ısınma için gereken miktar, bina aidatı için tek kuruş kalmıyor. Yada okuyan çocuğun okul masrafları için. Emeklinin gezmesini, kültürel etkinliklerini saymıyoruz bile. Demek ki emekliler açlık sınırının bile değil sadaka sınırının da altında bir ücrete mahkum ediliyorlar. Emekliler yaşamlarından ediliyorlar!
Bu ücretle, hatırı sayılır bir emekli kitlesinin maaşı dul-yetim-yaşlı aylıkları seviyesine yaklaştırılmıştır. Maaş bağlama oranları giderek düşürülerek yeni emekli olacaklar ve seyyanen zamlar çalışana yapılarak mevcut emeklinin maaşıyla çalışan maaşı arasındaki makas daha da açılmaya devam ettikçe, tüm emekli maaşlarının yaşlıların 3 aylık maaşı seviyesine indirileceği şimdiden görülüyor. Bu durumda yakında, emekliler torunlarından bayram harçlığı almaya mecbur kalacak gibi görülüyor.
