Eğitim çalışmalarımız Marks’ın Kapital adlı ünlü eserini birlikte okumayı önüne koymuştu. Bu çalışma önce Odak çalışanları ağırlıklı olarak başladı. Daha sonra Kapital’i EHPli arkadaşlar ile birlikte okumaya başladık. Bu süreç bizim için hem zevkli hem de öğretici oldu. Odak çalışanları ağırlıklı okumada birinci cildin tartışılması tamamlandıktan sonra bazı değerlendirme soruları hazırladık ve onları cevapladık. Son kısım sorular çalışmanın değerlendirilmesiyle ilgiliydi. Aşağıda bu sorulara Hamza Yalçın’ın cevaplarını yayınlıyoruz.
Kapital çalışmasına hangi amaçlarla katıldın?
Bu çalışmaya Kapital’i Marksizmin özüne uygun bir metotla, diyalog temelinde birlikte öğrenme metoduyla okumamız gerekir, diye düşünmüştük. Yani bilgiyi “bilenlerin” “bilmeyenlere” iletmesine, öğretmesine dayanan ve “bilenler” tarafından tasarlanıp yürütülen bir yöntem yerine bu klasik öğretmen öğrenci ilişkilerini aşmayı amaçlayan ve bilgiyi birlikte üretmeye dayanan bir metotla. Diyalog temelinde birlikte öğrenme metodu öğrenci-öğretmen herkesin bilgilerini değerli gören, herkesin çalışmaya kendi orijinal yaklaşımlarıyla katılmasını gözeten; bu sayede daha derinlemesine, daha etraflıca öğrenmeyi, birbirini daha iyi motive eden bir çalışmayı ve daha demokratik bir bilgiyi odağına alan bir metottur.
İlk adımlar için düşüncelerimizi yazarken (Kapital Okumalarına Başlarken, 28 Ağustos 2012) Kapital’i okuma metodunun esas olarak çalışma içinde geliştirileceğini ve bunun da alternatif eğitim konusunda bize sıçrama yaptıracağını düşünmüştük. Koordinatör olarak çalışmadan amacımı yazıda şöyle ifade etmiştim: “Bu çalışmaya başlarken ne umduğumuzu, amacımızı formüle etmeyi çok önemli görüyorum. Benim bu çalışmadan umudum Kapital’i ve dünya düzenini, arkadaşlarımın ve Türkiye devrimcilerinin yardımıyla daha derinlemesine kavramak ve böylece içinde bulunduğumuz tecrit durumunu aşacak koşullara, daha sağlıklı ilişkilere ve daha ileri bir insiyatif düzeyine ulaşmaktır.”
Bu çalışmada neler öğrendim?
Bu çalışmada istekli bir sol semptizanın teori bilgileri, okuma ve sunum alışkanlıkları zayıf olsa bile etkili bir yardım alması halinde Kapital’in çeşitli bölümlerinin tartışılmasına nasıl başarıyla ön ayak olabileceğini öğrendim. Sadece Kapital’de yazılanların kavranmasını değil, onların tartışılmasına önayak olmayı da kastediyorum. Bir de EHP ile ortak çalışma sayesinde sol grupların birlikte çalışmasının yaratacağı enerjiyi ve öğrenme kapasitesini gördüm.
Çalışma giderek solun birliği yolunda alternatif bir eğitim anlayışı geliştirilmesi hedefini ortaya çıkardı. Bu da bir öğrenmedir. Ayrıca EHP lokalinde yaptığımız çalışma da gösterdi ki Kapital’in tartışılmasına yurt dışında yaşamak zorunda bırakılan ben dahi daha aktif katılabilirim.
Diğer yandan ise siyasi çevremizin Kapital’i okumaya hele ki Kitabı sol güçlerle ve aydınlarla birlikte okumaya çok az hazır olduğunu gördüm. Ayrıca Marks’ın Kapitalini okumanın mücadeleden kopuk «entel» eğilimlerin gelişmesine nasıl açık olduğunu da gördüm. Bu kısım da çalışmanın risklerinden biridir. Çünkü Marks Kitabı mücadele etmek isteyen insanlar için yazmıştı.
Amaçlarına ulaşabildin mi?
Çalışma sayesinde Kapital’in metodu, teorisi ve günümüz kapitalizmi hakkındaki bilgilerimizin arttığına inanıyorum. Bu çalışmayı arkadaşlarla birlikte tamamlama amacımıza ulaştık. Çalışmaya istikrarlı katılım İsveç’ten, İstanbul’dan, Paris’ten ve cezaevlerinden geldi. Çalışmayı daha geniş yayamadık. Öğrenci ve aydın çevrelerine ise ulaşamadık. Çalışma dar ilişkilerimizin dışına çok az çıkabildi.
Gene de aldığımız kararı ısrarla çalışarak hayata geçirmeyi başardık. Bu anlamda klasik öğretmen-öğrenci ilişkisini aşma doğrultusunda yol katetmiş olduğumuz da kesindir. Alternatif bir öğrenme yöntemi hele hele solun birliği yolunda alternatif bir eğitim anlayışı geliştirmek için ise aşılacak mesafeler var.
Kapital’i bir sol grupla (EHP) birlikte okumanın adımlarını da atabildik. EHPli arkadaşlarla yaptığımız çalışmalar bizim için özellikle zevkli oldu.
Çalışma devrimcileştirici oldu mu?
Sanıyorum çalışmaya katılan arkadaşların hem bilgileri hem de kendilerine güvenleri arttı. Çalışmanın içimizdeki disiplinin ve özgüvenin gelişmesine yardımcı olduğunu sanıyorum. Bununla birlikte yukarıda belirttiğim gibi çalışmaya katılan bazı arkadaşlarda devrimci pratikten kopuk bir entelektüel özentinin geliştiğini hissettim ve buna üzüldüm.
Çalışmada hangi eğitim yöntemleri kullanıldı?
Hedefler ve planlama: Kapital’i nasıl okuyup tartışacağımızı birlikte kararlaştırmaya çalıştık. Önce herkesten bu çalışmadan ne beklediklerini sorduk. Çalışmanın planı beklentiler de dikkate alınarak ortak tartışmayla oluşturulmaya çalışıldı. Bu planlama sırasında bizden önceki deneyimleri de araştırmaya önem verdik.
Uygulama: Çalışma öncesinde arkadaşların okumasını kolaylaştırmak için ilgili kısmın yazılı bir sunumunu yapmaya önem verdim. Ardından okuma ve tartışmalar oldu. Sonra da ağırlıkla benim hazırladığım sorulara yazılı cevaplar ve o cevaplara geri bildirimler. Bir süre sonra okuma öncesi söz konusu sunumu yazmaları ve tartışma sorularını hazırlamaları için değişik arkadaşlara yardımcı oldum.
Sunumun ve soruların katılımcıların görüşüne sunulmasına önem verildi. Yani katılımcılardan eleştirici katkı beklendi. Soruların hem ortak katılımla hazırlanmasına hem de onların günümüzü anlamaya ve özellikle ilişkilerimizi anlamaya yönelik olmasına önem verildi. Örneğin yeni insan ilişkileri doğrultusunda meta fetişizmini, kapitalizmde verimlilik anlayışını, üretken ve üretken olmayan emek kavramlarını devrimci çalışma açısından inceledik. İnsanı insan yapan amaçlı ve planlı çalışmayı devrimci çalışmamız açısından inceledik. İş zamanının zamanının düşürülmesini somut olarak tartıştık.
Çalışmada günümüz kapitalizmini anlamak için Modern Zamanlar (Charlie Chaplin, 1936) ve Kapitalizm – Bir Aşk Hikayesi (Michael Moore, 2009) gibi bazı filmler incelendi.
EHP’li arkadaşlarımızla birlikte yaptığımız çalışmada sunumun her seferinde yeni bir arkadaş tarafından yapılmasına yardımcı olduk. Çalışmada filmler, belgeseller, yazılı ve sözlü yoklamalar gibi öğrenme metotları kullandık. EHP’li arkadaşların İstanbul’daki mekanlarında ve onların teknik olanaklarıyla yaptığımız toplantılarımız internetin eriştiği her yere ulaşıyor, Ankara, Eskişehir, İzmir, Paris, İsveç, Almanya gibi yerlerden de aktif katılıma olanak sağlıyordu. EHPli arkadaşlar bu çalışmada yeri geldikçe kitaptan metinler okumaya önem verdiler. Tartışmada çok sayıda katılımcı kendi bilgileri ve deneyimleri temelinde söz aldı.
Başlarda konular üzerindeki tartışmalarda biraz siyasi gruplar temelinde bir kümelenme gözlenirken giderek bunlar geri plana düşmeye başladı. Bunu birlikte öğrenme yolunda iyi bir gelişme olarak yorumluyoruz.
Kapital çalışması EHPli arkadaşlarla aramızdaki dostluğu da pekiştirdi. Onların çalışmalara disiplinli ve geniş katılımını, olanaklarını çalışmaya fedakarca sunmalarını taktir ettik. Bu çalışma içinde pratikte de birlikte adımlar atmaya başladık. Haziran Hareketi saflarında buluşmamız da bu çalışma sürecindeki yakınlaşmanın ürünlerinden biridir.
Çalışmanın kuvvetli ve zayıf tarafları nelerdi?
Kendi içimizdeki çalışmanın kuvvetli tarafı onun diyalogcu bir metot geliştirmeye yönelik olması ve koordinatörün kararlılığıydı. En büyük zayıflık ise çalışmanın ağırlıkla koordinatörün çabalarına dayanıyor olmasıydı. Diğer arkadaşlar planlama ve yürütmeye yeterince aktif katılamadılar. Bu sağlanabilseydi çalışma daha coşkulu, daha sürükleyici ve sürükleyici olurdu. EHP ile birlikte yaptığımız çalışmada arkadaşların yukarıda belirttiğimiz disiplin ve özverileri çalışmanın kuvvetli tarafıydı. Odak grubu İstanbul’da dar bir sayı olarak katılabildi. Odak grubunun katılımdaki güçlü yan ise sunumu her seferinde yeni bir arkadaşın yapmasıydı.
Dayanışma içinde öğrenme yani birlikte öğrenme konusunda ne kadar aktif olabildin?
Konuları doğrudan koordinatörün anlatması yerine onların tartışmayla anlaşılmasını esas aldık. Her konudan sonra belli kavramların yazılı tartışılmasının üzerinde durmak gerekiyor. Arkadaşların sorulara yanıtlar yazması için hem onları özendirmek, hem cesaretlendirmek ve desteklemek hem de sık sık uyarmak gerekiyor. Özellikle arkadaşların birbirlerini desteklemelerinin önünü açmak gerekiyor.
EHP ile ortak çalışmada görev alacak arkadaşları cesaretlendirmek ve hazırlamak dikkat, zaman ve enerj istiyordu. Bu hususlara önem verildi ve hazırlıklar dikkatle izlendi.
Son olarak
Bu çalışma bir başlangıç oldu. Çalışmayı solda geliştirerek hedeflerimize ulaşma olanaklarına şimdi sahip olduğumuz bilgi ve deneyimlerle yaklaşmış bulunuyoruz. Yukarıda belirttiğimiz gibi Kapital’i katılımcıların öz deneyimlerini ve bilgilerini daha aktif devreye sokacak şekilde incelemek için daha çok deneyime ve çabaya ihtiyacımız var. Fakat bu çalışmayla Kapital’i «bilenlerin» «bilmeyenlere» öğrettiği bir metodu aşma yolunda önemli bir adım atmayı başardık.
Şimdi merkezi eğitim çalışmalarımızı uyuşturucuya ve çeteleşmeye karşı kampanya etrafında geliştirmeye karar verdik. Kampanyamız diyalog metoduna yani sorunun muhataplarının sorunu birlikte formüle etmesine, çözümü birlikte aramasına ve bu süreçte bir düzene ve geleneksel sola alternatif bir örgütlenme mücadele ve bilinç geliştirmeye dayanıyor.
Sorun hepimizin sorunu
Bizden önceki çabaları incelemekle işe başlayacağız. Uyuşturucuya ve çetelere karşı devrimci şiddeti temel alan arkadaşların çabalarını önemli görüyor ve o çabalara değer veriyoruz. Uyuşturucu çeteleri ve sokak çetelerine karşı, devrimci şiddetin (gelişigüzel şiddetin değil, devrimci şiddetin) yanlış olduğunu iddia etmiyoruz. Biz ise mücadeleyi halk sağlığı ağırlıklı ele almayı istiyoruz. Sorunun temelinde kapitalist sistem içindeki yabancılaşmayı, insanların yalnızlıklarını, çaresizliklerini ve dayanışma ihtiyaçlarını görüyoruz. Bunun yanında polisin ve düzen güçlerinin duyarlı kesimleri çürütme yolundaki bilinçli çabaları da açıkça görülebiliyor. Uyuşturucuya ve çeteleşmeye karşı mücadelede halkın bilinçlenmesine, örgütlenmesine; gençlere ders yardımına, sokak çocuklarına yardıma önem vermeyi düşünüyoruz. Bu çalışmada devrimci gençlerle, aydınlarla, sanatçılarla, eğitim ve sağlık emekçileriyle ilişkiler kurmaya özellikle önem vereceğiz.
