Tom Hartsfield
Çeviren: Can Dinlenç (*)
ABD’deki ve yurtdışındaki birçok tesis, geleceği bekleyen donmuş insan kafaları ve vücutlarıyla dolu hastalıklı morgları bulunduruyor.
Peki, bu bedenlerin yeniden canlandırılma olasılığı nedir?
Beyzbol efsanesi Ted Williams’ın donmuş kafası, savaş pilotlarına koçluk yapmak için yeniden canlandırılacak mı yoksa bir robot gövdesiyle mi birleştirilecek?
Cryonics üzerine bir başlangıç
İnsan vücudunu dondurarak saklamaya çalışan Cryonics, yaygın olarak bir sahte bilim olarak kabul ediliyor. Kriyoprezervasyon, hücrelerin, organların veya nadir durumlarda tüm organizmaların son derece düşük sıcaklıklara kadar soğutulabildiği ve bir şekilde bozulmadan yeniden canlandırılabileceği meşru bir bilimsel girişimdir.
Kafamızdaki çoğu hassas yapı sebebiyle insanları korumak zordur. Oda sıcaklığında oksijensiz kalan beyin dakikalar içinde ölür. Vücut yeniden canlandırılabilirken, “yaşayan” kişi genellikle kalıcı bir bitkisel durumdadır.
Vücudu soğutmak beyne biraz daha zaman kazandırabilir. Beyin veya kalp ameliyatı sırasında, vücut 20°C’ye (68°F) soğutulurken dolaşım bir saate kadar durdurulabilir. Vücudu oksijensiz 10° C’ye (50 F°) fazladan saatler boyunca soğutma prosedürü hâlâ deneysel araştırma aşamasındadır.
Kriyonik bir hasta öldüğünde, bir vücudu çürümeden önce hazırlayıp soğutmaya ve ardından onu bir Dewar’a sıvı nitrojen (LN) dolu bir tüpe yerleştirmeye başlar. Dewar’ın iç kabı, birkaç kat yalıtım malzemesiyle sarılmış, bir sedyeye bağlanmış ve LN içinde asılı duran bir gövde veya gövdeler içerir. Kafa, beyni en soğuk ve en dengeli durumda tutmak için aşağı doğru yönlendirilir.
Bu tüp, dış oda sıcaklığındaki tekne duvarından soğuk iç tekne duvarına ısı transferini önlemek için bir vakumla ayrılmış ikinci bir dış tekne içinde yer alır. Isı kademeli olarak transfer olur ve periyodik olarak yeniden doldurulması gereken LN’yi kaynatır.
Cesetler başlangıçta ve bazı durumlarda hala, göreceğimiz gibi, daha iyi veya daha kötü bir şekilde korunarak, öldükleri anda hangi durumda olurlarsa olsunlar, soğutulmuş ve donmuş olabilir.
İlk kriyonotların tüyler ürpertici kaderleri
Kriyoniğin ilk yılları ürkütücüydü. İlk donmuş fütüristlerden biri hariç tümü, ölümsüzlük arayışlarında başarısız oldu. 1960’ların sonlarında küçük dondurma operasyonları başladı. Ceset saklama uygulaması son 50 yılda daha sofistike hale gelirken, ilk günlerde teknisyenler cesetleri kuru buz üzerinde aceleyle soğutup hazırladı ve sonunda onları Dewar kapsüllerine tıkıştırdı.
Genel olarak, bu “muhafazalar” korumayı sağlamadı. Kâbus gibi sonlanan başarısızlıklardı. Onların hikayeleri, kapsamlı ve samimi kayıtlar yayınlayan, alandaki kişiler tarafından araştırıldı ve belgelendi.
En büyük operasyon, Robert Nelson adlı bir adam tarafından Chatsworth, California’daki bir mezarlıkta yapıldı. İlk müşterilerinden dördü başlangıçta LN’de dondurulmadı, bir morgda bir kuru buz yatağına yerleştirildi. Bu cesetlerden biri, oğlu cesedini geri almaya karar veren bir kadındı. Onu gömmeden önce bir süre kuru buz üzerinde bir kamyonla götürüldü”.
Sonunda, cenazeci diğer cesetlerin buz yataklarının üzerinde oturmasından memnun değildi, bu yüzden kalan üçü için bir LN Dewar kapsülü emniyete alındı. Başka bir adam zaten donmuş ve kapsülün içine kapatılmıştı, bu yüzden kapsül açıldı ve o çıkarıldı.
Nelson ve cenazeci daha sonra bütün geceyi çözülme hasarı görmüş ya da yaşamamış dört kişiyi kapsülün içine nasıl yerleştirebileceklerini bulmakla geçirdiler. Vücutların farklı yönlerde dizilişi bir “bulmaca” olarak tanımlandı. İşe yarayan bir düzenleme bulunduktan sonra, yeniden kapatılan kapsül mezarlıktaki bir yer altı kasasına indirildi.
Nelson, akrabalarından para almayı bırakmadan önce yaklaşık bir yıl boyunca ara sıra buz doldurduğunu iddia etti. Bir süre sonra, kapsülün içindeki cesetlerin erimesine izin verdi ve her şeyi kasasında iltihaplanmış halde bıraktı.
Aralarında sekiz yaşında bir kızın da bulunduğu başka bir üç kişilik grup, Chatsworth mahzenindeki ikinci bir kapsüle yerleştirildi. Bu kapsülün LN sistemi daha sonra Nelson farkına varmadan arızalandı. Bir gün kontrol ettiğinde içerideki herkesin çoktan erimiş olduğunu gördü. Bu mahvolmuş cesetlerin akıbeti belirsiz, ancak birkaç yıl daha donmuş olabilirler.
Nelson, 1974’te altı yaşındaki bir çocuğu dondurdu. Kapsülün kendisi, çocuğun babası tarafından iyi durumda tutuldu, ancak açıldığında çocuğun vücudunda çatlaklar olduğu görüldü. Gövde LN tarafından çok hızlı dondurulduysa çatlama meydana gelebilir.
Çocuk daha sonra eritildi, mumyalandı ve gömüldü. Artık bir boşluk olduğuna göre, kalan kapsüle farklı bir adam yerleştirildi, ancak ölümü ile donması arasında on ay geçmişti. Bu yüzden vücudu çürümüş durumdaydı.
Chatsworth’teki kasaya konulan ve Nelson tarafından bakılan her kryonik müşteri, sonunda başarısız oldu. Dewar kapsüllerinin içindeki cesetler basit bir şekilde çürümeye bırakıldı. Muhabirler, bu başarısız operasyonların gerçekleştirildiği mahzeni ziyaret ettiler ve korkunç bir koku bildirdiler. Mal sahibi başarısız olduğunu, kötü kararlar aldığını ve iflas ettiğini kabul etti. Ayrıca, “10 veya 15 yıl ceza alacağınızın garantisini kim verebilir?”, diye belirtti.
En kötü kader, New Jersey, Butler’daki bir mezarlıkta cesetlerin saklandığı benzer bir yeraltı mahzeninde meydana geldi. Dewar deposu, yalıtılmamış borularla kötü bir şekilde tasarlanmıştı. Bu, bir dizi olaya yol açtı ve bunlardan en az biri, içeriyi yalıtan soğutmanın arızasıydı.
Konteynerdeki cisimler kısmen çözüldü, hareket etti ve sonra tekrar dondu tıpkı bir çocuğun dilinin soğuk bir sokak lambası direğine yapışması gibi kapsüle yapıştı. Sonunda cesetlerin tamamen çözülmesi, ardından yeniden dondurulması ve tekrar içeri konması gerekti.
Bir yıl sonra, Dewar tekrar başarısız oldu ve cesetler, kapsülün dibinde ayrıştı. Sonunda tüm düzeneğin çözülmesine, kalıntıların kazınmasına ve gömülmesine karar verildi. Bu talihsiz görevi yerine getiren adamlar (muhtemelen kokudan) solunum cihazı takmak zorunda kaldı.
Şimdiki dondurulmuş insanların durumu
1973’ten önce donmuş olanlardan bir ceset korunmuş durumda. Robert Bedford, 1967’de Dewar’a kapatıldı. Bedford’un ailesi, cesedi Nelson’ın bakımı altında korkunç bir kadere bırakmak yerine, masrafları kendilerine ait olmak üzere titizlikle kapsülün bakımını üstlendi.
Ceset, profesyonel kryonik operasyonları arasında teslim edildi ve 15 yıl kadar çok sayıda donmuş tank ve tesiste tutuldu. Sonunda, biri vücut hakkında içten biraz ürkütücü bir parça yazan modern bir kryonik ekibi olan Alcor’un kurucularının ellerine geçti.
Alcor, kryoniklerin mevcut durumunun önde gelen örneğidir. Yukarıdaki çirkin olaylar, kalıntılarınızın bir teneke kutudan kazınmış doku çamuru olarak sona erebileceğini düşündürse de Alcor gibi şirketlerin profesyonelliği, uzun vadeli koruma için daha yüksek bir şans sunabilir.
Bu 501(c)(3) organizasyonu, dondurma sürecini iyileştirmek için yöntemler üzerinde çalışan araştırmacıları barındırıyor. İnsan dondurmalarının hayata döndürülme ihtimali ne kadar küçük olursa olsun onu artırıyor.
ABD endüstrisi iki ana kuruluş etrafında konsolide olmuştur. Alcor değilse, diğer seçeneğiniz dev tanklarda saklanan 200’den fazla cesedin bulunduğu ve her yıl onlarcasını kabul eden Cryonics Enstitüsü.
On yıl önce, Alcor’da tek başına kafa deposu 80.000$’a mal olurken, Cryonics Enstitüsü’ndeki tam vücut depolaması yalnızca 30.000$’dı. Uluslararası seçenekler de vardır. Bir Rus kriyojenik şirketi, yalnızca insanları değil, Button adlı ölü bir çinçilla kemirgen de dahil olmak üzere evcil hayvanları saklıyor.
Alcor’daki modern kryonik hazırlıklar, vücudu saklamaya hazırlamak için çok aşamalı bir süreç kullanır. İlk olarak, pıhtılaşma önleyici maddeler ve organ koruma solüsyonları kan dolaşımına enjekte edilirken ve CPR altında sirküle edilirken vücudu soğutmaya başlarlar.
Ceset daha sonra şirketin ana tesisine nakledilir ve burada orijinal sıvının yerine vücudun organlarını vitrifiye eden (cama çeviren) kimyasallar konur. Bu, sonraki soğutma ve depolama sırasında yapısal hasarı azaltmak için biraz umut veriyor. Daha sonra vücut, Dewar kapsülüne gömülür.
Cryonics bilim mi, yoksa insan dondurması yapmak mı?
Bunların hepsi kulağa bilimsel geliyor. Ama bu gerçekten bilim mi yoksa sadece bilimsel araçları bir fantezi önermesine uygulamak mı?
İnsan vücudunu dondurup onlarca yıl sonra canlandırmak mümkün mü?
Şu anda, makul değil.
Hiç olacak mı?
Bu muhtemelen ucu açık bir sorudur. Şu anki haliyle, kryonik, bilimsel düşünce ile arzulu düşüncenin tuhaf bir kesişimidir.
Kriyonik hazırlık artık daha gelişmiş olsa da fizik yasaları vücudun yapısının ölümden sonra hızla, donma üzerine felaketle ve donmuş haldeyken bile zamanla kademeli olarak bozulmasını öngörüyor. Dondurucunuzda donmuş yiyeceklerin bile ne kadar kötü bayatladığını bir düşünün.
Geleceğin tıp teknolojisi yeterince gelişirse belki bu cesetler diriltilebilir. Ama bu büyük bir “soru işareti”. Diyelim ki vücudunuz 25. yüzyıla kadar donmuş durumda. O halde geleceğin doktorlarının sizi hayata döndürmekle ilgilendiğini varsayalım.
Çözüldükten sonra seni düzeltmek için ne kadar iş yapmaları gerekecek?
Cevap, çözüldükten sonra cesetlerin durumunda yatmaktadır. Garip bir şekilde, bununla ilgili bir şeyler biliyoruz.
1983’te Alcor’un üç kriyonot’u hafifletmesi ve onları bedenden basit kafaya indirmesi gerekiyordu. (Transhümanist bir gelecek tasavvuruna göre, tıp bilimi beyni canlandırabilecek ve ardından onu takacak yeni bir vücut veya robot yapabilecek. Nöroprezervasyon (yalnızca beyin) daha ucuz ve daha kolay.)
Üç ceset, Dewar kapsüllerinden çıkarıldı. böylece kafalar kesilebilir (hala donmuş, bu yüzden bir elektrikli testere gerektirir) ve ayrı olarak saklanabilir. Kafalar kesilip kaldırıldıktan sonra, Alcor çalışanları cesetlerin durumunu tıbbi olarak incelemek için işe koyuldu. Bulgularını ayrıntılı olarak yazdılar.
İlk başta, işler oldukça iyi görünüyordu. Cesetler hala donmuşken, derileri sadece birkaç yerde orta derecede çatlamıştı. Ancak cesetler çözüldüğünde, işler kötüye gitmeye başladı.
Isınan gövdelerde, vücut duvarına veya altındaki kas yüzeyine kadar deriyi ve deri altı yağı kesen çatlaklar ortaya çıktı. Bir hasta, yırtılan kan damarlarının yollarını takip ederek ciltte kırmızı izler gösterdi. Hastalardan ikisinde “pubis üzerinde büyük cilt yırtılmaları” vardı. (Pubis, kasığın ön tarafındaki parça) Bu bölgelerdeki yumuşak cilt görünüşe göre çatlamaya oldukça duyarlıydı. Dış hasar geniş olsa da iç hasar daha kötüydü.
Vücutların içindeki neredeyse her organ sistemi bozulmuştu. Bir hastada, kalbin yakınındaki tüm büyük kan damarları çatlamıştı, akciğerler ve dalak neredeyse ikiye bölünmüştü ve bağırsaklar büyük ölçüde çatlamıştı. Sadece karaciğer ve böbrekler tamamen yok olmamıştı.
Çok yavaş çözülmüş olan üçüncü ceset, sadece birkaç deri çatlağı ve bariz bir şekilde patlamış kan damarları olmadan, dışarıdan daha iyi durumdaydı. Ancak içerisi diğerlerinden daha da tahrip edilmişti. Organlar kötü bir şekilde çatlamış veya kopmuştu. Omuriliği üç parçaya ayrıldı ve kalbi kırıldı. Muayene görevlileri koldaki bir artere boya enjekte ettiler. Kan damarlarından kaslara akmak yerine, çoğu yüzeyin altında ceplerde birikiyor ve deri kırıklarından sızıyordu.
Adli tabipler, kanın içeriğini, kasların yapısını ve hasarın boyutunu kapsamlı bir şekilde detaylandırdılar. Resimler eklediler. Ve ciddi bir şekilde sonuçlarını baştan belirttiler: Muazzam doku bozulmasını düzeltmek için inanılmaz derecede gelişmiş tıbbi teknoloji gerekecek. Daha da kötüsü, hücresel düzeyde olası yıkım, vücudun moleküler düzeyde yeniden inşa edilmesini gerektirebilir. Belki de geleceğin tıbbı, her doku parçasını onarmak için vücudunuza nanobot sürüleri enjekte edebilir, ancak bunun yakın zamanda olacağı konusunda bir umut beklemeyin.
Çılgın akrabalara dikkat
Modern kryonik uygulamaları, geçmişin korkunç başarısızlıklarını önleyebilir. Ve donma, oturma ve çözülme sırasında vücudun neden olduğu müthiş hasar için bir şekilde düzeltmeler bulan geleceğin tıbbını tamamen göz ardı edemeyiz. Ama donmuş formunun gelecekte canlanması için bir engel daha var, ölümsüzlük için son büyük tehlike: çılgın akrabalar. Birkaç vaka bunun büyük bir sorun olduğunu gösteriyor.
1978’de dondurulan bir adamın ailesi sonunda onun parasını ödemekten bıktı. Tesis, kafasını kesip ücretsiz olarak saklamayı teklif etti, ancak aile bu teklifi geri çevirdi. Bunun yerine, vücut çözüldü, bir laboratuvar numunesi gibi bir formaldehit fıçısına daldırıldı ve bu durumda gömüldü. İki adam daha oğulları tarafından saklandı, bunlardan biri babasını çözdürdü, çıkardı ve gömdü. Diğer oğul sonunda, kalıntıları hala içinde olacak şekilde babasının kapsülünü bütünüyle gömdü.
Akrabalar ayrıca mahkemeye gidebilir ve cesedinize ne olduğu konusunda savaşabilir. Richard Orville’in ailesi onu isteği dışında gömdü ve sonunda bir Iowa mahkemesi tarafından korunması için cesedini çıkarmaya zorlandı. Colorado’lu bir kadının ailesi, annelerinin kafası için Alcor ile savaşmak üzere mahkemeye gitti. Alcor sonunda ellerinden geldiğince korumak için kafayı aldı. Buna karşılık başka bir kadının vasiyeti dondurulmak istemediğini belirtiyordu. Kocası yine de onu dondurdu ve dört yıllık bir mahkeme savaşından sonra, Kaliforniya Eyaleti onun buzunun çözülmesini ve gömülmesini emretti.
Özellikle iyi bilinen bir aile meselesi, başlangıçta Alcor ile çalışan bir Kaliforniya tesisinde saklanan donmuş bir Norveçli adamın hikayesidir. Onu Colorado’daki evinin arkasındaki bir buz kulübesinde saklayan kızı tarafından çıkarıldı. Ceset, mülkten tahliye edildiğinde bulundu. Colorado’nun küçük Nederland kasabasında artık her yıl Donmuş Ölü Adam Günleri kutlaması yapılıyor.
Cryo-kurgu
Ölümsüzlük şansı zayıf olsa da, her yıl düzinelerce insan vücutlarını veya beyinlerini kryoniklere adıyor. Kalıntıları yanlış yönetilmezse veya parçalanmalarına izin verilmezse ve akrabaları ceset için mahkemeye gitmezlerse, onlarca yıl donmuş halde kalma şansları daha yüksektir. Ne yazık ki, süreçten milyonlarca parçaya bölünmüş olarak çıkacaklar ve onları tekrar bir araya getirme olasılığı, öngörülebilir gelecek için tamamen bilim kurgudur.
(*) Can Dinlenç tarafından “freethink” sitesinden 15 Ağustos 2023’te çevrilip yayınlanan bu yazı, “beyinsizler.net“den alınmıştır.
